naar top
Gemeente Dendermonde
  4. FAQ Warm Dendermonde

FAQ Warm Dendermonde

Project Warm Dendermonde

Timing en mijlpalen Warm Dendermonde

Warmteplan

Warmtenet

Bio-energiecentrale

Communicatie

Project Warm Dendermonde


Wat is project 'Warm Dendermonde'?

Warm Dendermonde is een project waarbij de stad Dendermonde, de Provincie Oost-Vlaanderen, papier- en kartonfabrikant VPK en de energiemakelaar van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Oost-Vlaanderen samenwerken. Centraal staat de positieve en bewuste keuze voor duurzaam verwarmen op niveau van de stad Dendermonde.


Wat zijn de belangrijkste doelstellingen van het project ‘Warm Dendermonde’?

De belangrijkste doelstelling is het verduurzamen van de warmtevoorziening in Dendermonde. Dat gebeurt enerzijds door het plannen van een warmtenet. Anderzijds wordt een alternatief gezocht voor de steenkoolcentrale van VPK, door de aanleg van een nieuwe, schonere bio-energiecentrale. De restwarmte zal ingezet worden voor het warmtenet, naast andere toekomstige warmtebronnen. Tenslotte maken we ook een ‘warmteplan’ op voor Dendermonde: dat is de visie op duurzame warmte voor de ganse stad.

Wie zijn de partners achter 'Warm Dendermonde'?

Warm Dendermonde is een initiatief van de stad Dendermonde, de Provincie Oost-Vlaanderen en papier- en kartonfabrikant VPK. Ook de Energiemakelaar van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) werkt mee. De partners werken samen via een stuurgroep en verschillende werkgroepen.

Wat is de rol van de stad?

De stad Dendermonde wil de uitstoot van broeikasgassen drastisch terugdringen. Daarom werkt de stad onder andere aan een warmteplan waarin warmtenetten een belangrijke rol gaan spelen. Dendermonde zet stevig in op circulaire energie. Dat wil zeggen dat er zo weinig mogelijk energie verloren gaat. Warm Dendermonde is een opportuniteit om heel concreet met hergebruik van warmte aan de slag te gaan.


Wat is de rol van de Provincie Oost-Vlaanderen?

De Provincie wil de uitstoot van broeikasgassen drastisch terugdringen en tegen 2040 klimaatneutraal zijn. Daarom werkt ze onder andere aan alternatieven voor aardgasenergie. Een warmtenet is zo’n alternatief, waarbij verwarmd wordt met lokale, milieuvriendelijkere energie. De Provincie is de bevoegde overheid voor de opmaak van het Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan (PRUP) dat nodig is voor de locatie van de bio-energiecentrale en het daaraan gekoppelde warmtenet.


Wat is de rol van papier- en kartonfabrikant VPK?

In haar fabriek maakt VPK papier en verpakkingen die voor 100% bestaan uit gerecycleerd materiaal. Een volledig circulair proces. Maar een fabriek laten draaien, daar is veel energie voor nodig. Die produceert VPK grotendeels zelf met onder meer een steenkoolcentrale op haar eigen terrein. VPK wil tegen 2030 verlost zijn van steenkool omdat die grondstof eindig is en veel uitstoot. Daarom investeert VPK in een nieuwe, schonere bio-energiecentrale. Zo’n centrale haalt energie uit grondstoffen van organische oorsprong, bijvoorbeeld uit resthout. Naast stoom en elektriciteit ontstaat er zo ook (rest)warmte die kan gebruikt worden om woonwijken, bedrijven en organisaties te verwarmen. Met andere woorden: de fabriek wil haar inspanningen voor groenere energie koppelen aan een meerwaarde voor de Dendermondenaren.

Wat is de rol van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Oost-Vlaanderen?

De energiemakelaar van de POM is een expert die zorgt voor de uitwisseling van onbenutte reststromen door partijen te verbinden en hen te begeleiden in de gezamenlijke uitwerking van het plan – in dit geval (rest)warmte via een warmtenet.

Wie neemt de beslissingen?

Aan het roer van Warm Dendermonde staat een stuurgroep met vertegenwoordigers van de drie partijen (stad Dendermonde, Provincie Oost-Vlaanderen en VPK), aangevuld met de energiemakelaar van POM Oost-Vlaanderen. Het doel van die stuurgroep is de verschillende duurzame acties op elkaar af te stemmen, om ze zo niet alleen sneller maar ook efficiënter te realiseren. De partners maakten een samenwerkingsovereenkomst op.

Timing en mijlpalen Warm Dendermonde


Hoe ziet de timing eruit van Warm Dendermonde?

De samenwerking loopt 2,5 jaar. In die periode maken de partners het warmteplan op voor de stad Dendermonde, zoeken ze een plek voor de nieuwe bio-energiecentrale en zetten ze de eerste stappen voor het uitwerken van het warmtenet.

Het ontwikkelen van een bio-energiecentrale en aanleg van een warmtenet is werk van jaren. Er gaat heel wat studiewerk aan vooraf, maar ook de effectieve bouw en aanleg zullen meerdere jaren in beslag nemen. Een warmtenet is ook iets dat langzaam groeit, niet alle spelers sluiten in één keer aan. Er moeten wel voldoende aansluitingen zijn bij de opstart om rendabel te zijn, en er zijn ook enkele grote warmtevragers nodig.

Mijlpalen die we wel al kunnen meegeven zijn:

  • Het Warmteplan van stad Dendermonde werd medio 2024 goedgekeurd. Dat plan leert ons waar precies in Dendermonde de aanleg van een warmtenet opportuun is en waar individuele oplossingen voor warmtevoorziening beter geschikt zijn. Op basis van het warmteplan kunnen gesprekken worden gestart voor het zoeken naar een ontwikkelaar en exploitant van het warmtenet.
  • De planprocedure voor de nieuwe bio-energiecentrale start in het voorjaar van 2024 en duurt minstens 2,5 jaar. Een vergunning aanvragen kan dus ten vroegste in 2026.


Welke stappen zijn al gezet? (update: februari 2025)

De partners legden hun engagementen vast in een samenwerkingsovereenkomst. Daarin maakten ze afspraken rond een aantal essentiële principes en communicatie.

  • Een eerste haalbaarheidsstudie rond het warmtenet toont alvast dat verschillende mogelijke trajecten technisch mogelijk zijn.
  • De technische en ruimtelijke kenmerken van de nieuwe bio-energiecentrale werden onderzocht.
  • Het warmteplan werd opgemaakt en goedgekeurd door de stad Dendermonde.
  • De PRUP procedure voor de warmtehub is lopende.

Warmteplan


Wat is een warmteplan?

Een warmteplan omschrijft hoe de stad duurzame warmte kan voorzien: groene energie van eigen bodem. Denk bijvoorbeeld aan warmtepompen, zonneboilers, geothermie, warmte uit lokale (houtige) biomassa en warmtenetten. Bij de opmaak van zo’n warmteplan wordt de huidige en toekomstige warmtevraag in kaart gebracht, maar ook welk duurzaam warmteaanbod specifiek mogelijk is in de gemeente. Op basis daarvan volgt een lokale warmtevisie, waarbij ook lokale belanghebbenden hun mening kunnen geven. Er volgt een plan met duurzame warmtemogelijkheden per wijk, en beleidslijnen om dit uit te voeren in de praktijk.


Wat zegt het warmteplan over de mogelijkheden voor een warmtenet in Dendermonde?

Het plan stelt voor in welke zones op het grondgebied collectieve warmte oplossingen (bv. warmtenet) mogelijk zijn en in welke zones we beter werken met individuele verwarmingsoplossingen (bv. warmtepomp). Uit onderzoek blijkt dat ook bij een scenario van ver doorgedreven renovatie er een groot potentieel is voor collectieve warmte in de binnenstad, Sint-Gillis en (een stuk van) Oudegem.

Warmtenet


Wat is een warmtenet?

Zie het als een grootschalige centrale verwarming, niet op het niveau van één huis, maar van een hele wijk of stad. Daarbij heb je een netwerk van ondergrondse leidingen nodig die de warmte van een warmtebron kunnen vervoeren naar de gebruikers van die warmte.


Wat is een warmtenet backbone?

De backbone is het buizensysteem, het centrale leidingtracé dat de warmte vanuit de warmtehub (de warmtebron) naar de toegangspoorten brengt, van waaruit de lokale warmtenetten vertrekken naar de warmte-afnemers.


Is een warmtenet duurzaam?

Een warmtenet is groener en duurzamer dan individuele verwarming op aardgas. Vandaag gebeurt 80% van de verwarming van de Vlaamse woningen via aardgas. Omdat België geen eigen fossiele bronnen heeft, gaat het altijd om geïmporteerde energie. Een warmtenet maakt het mogelijk om veel gebouwen tegelijkertijd te voorzien van warmte afkomstig van lokale én duurzamere energiebronnen. Gebruikers die aansluiten op een warmtenet zullen geen eigen verwarmingsketel meer nodig hebben. Verder hangt de duurzaamheid van het warmtenet ook af van de bron. In dit geval zal het warmtenet gevoed worden door (rest)warmte uit de nieuwe, duurzame bio-energiecentrale en restwarmte uit VPK. Maar er zal ook gekeken worden naar andere, duurzame bronnen, denk maar aan warmte uit de Dender bijvoorbeeld, of zogenaamde ‘aquathermie’.


Is een warmtenet veilig?

Warmte wordt via water vervoerd door een warmtenet. Het water in de ondergrondse leiding zal een temperatuur hebben van maximaal 65°C. In een woning is enkel nog een warmtewisselaar nodig die warmte van het net overdraagt aan het intern (buizen)systeem van een woning. Dat gebeurt brandveilig (geen brandstoffen nodig) en zonder rookafvoer of andere overlast. Periodiek onderhoud van individuele CV-ketels of schouwen is ook niet meer nodig. De regeling van de comforttemperatuur gebeurt met de klassieke kamerthermostaat en/of thermostatische kranen.


Wat zijn de voordelen van een warmtenet?

Een warmtenet maakt bewoners minder afhankelijk van fossiele brandstoffen zoals aardgas of stookolie, vaak geïmporteerd uit het buitenland. Tegelijk draagt het bij aan een vermindering van de CO2-uitstoot. Daarnaast maakt een warmtenet het mogelijk om veel gebouwen tegelijkertijd te voorzien van warmte afkomstig van lokale, duurzame energiebronnen. Gebruikers die aansluiten op een warmtenet zullen ook geen eigen verwarmingsketel meer nodig hebben, en een aansluiting op het warmtenet vraagt geen jaarlijks onderhoud.

Waarom wordt een warmtenet in Dendermonde aangelegd?

Maar liefst 72% van de uitstoot van Dendermonde is gelinkt aan energieverbruik. Een groot aandeel hiervan dient om gebouwen te verwarmen, en komt nog vaak van fossiele brandstoffen zoals gas of stookolie. Zowel de stad Dendermonde als de Provincie willen de transitie naar duurzame warmte mee inzetten. Dat kan onder andere via warmtenetten. Eerder onderzoek heeft uitgewezen dat er potentieel is in Dendermonde voor een warmtenet – zowel op vlak van vraag als aanbod van warmte.

Wat kost de aanleg van een warmtenet?

De kosten voor de aanleg van een warmtenet zijn sterk afhankelijk van de ondergrond waarin de leidingen komen te liggen en de kenmerken van de leidingen zelf. Als de ondergrond onverhard is, hoeft men geen breekwerken uit te voeren. Als de ondergrond wel verhard is (bv. een straat), moet men zowel opbreken als herstellen na aanleg. Daardoor varieert de kostprijs per lopende kilometer tussen honderdduizenden euro onder een weide en een paar miljoen euro in een stadscentrum.

Ook de materialen en gebruikte technieken hebben een impact. Men kan zowel kunststof als staal gebruiken. Een warmtenet aanleggen in een open sleuf vraagt andere arbeid dan een gestuurde boring onder een waterloop.

Wie zal het warmtenet aanleggen, exploiteren en onderhouden?

Een warmtenet ontwikkelaar. Het ligt nog niet vast welke speler dat zal zijn.

Wie zal de aanleg van het warmtenet betalen?

Warmtenetten zijn toekomstgerichte investeringen. Vergelijkbaar met onze water- en elektriciteitsvoorziening, is een warmtenet een netwerk van ondergrondse leidingen dat warmte transporteert voor de verwarming en het sanitair warm water in gebouwen. De kostprijs van de aanleg zit dus mee in de kost van de warmte voor de gebruiker, net zoals bij andere collectieve nutsvoorzieningen.

Wie kan zich aansluiten op het warmtenet?

Dat zal afhangen van de uiteindelijke plaats van het warmtenet en waar mogelijke bronnen en afnemers gelegen zijn. Het warmteplan zal een eerste aanwijzing geven van de wijken waar er warmtenetten zouden kunnen komen. Vooral wijken met een dichte bebouwing maken kans om aan te sluiten. Sommige woningen zullen door hun ligging nooit kunnen aansluiten en daar zijn individuele oplossingen aangewezen. Verder onderzoek zal dit uitwijzen.

Hoeveel woningen zullen kunnen aansluiten op het warmtenet?

Het aantal mogelijke afnemers van het warmtenet gekoppeld aan de bio-energiecentrale is op dit moment nog moeilijk in te schatten gezien dit afhankelijk is van verschillende factoren (aanwezigheid buffervaten, gelijktijdigheid, type afnemers, etc.). Op basis van de geplande bio-energiecentrale wordt het vermogen van de warmtehub geschat op ongeveer 20 MW. Op basis daarvan kunnen in eerste instantie naar schatting 2.600 tot 5.700 woningequivalenten worden verwarmd via het warmtenet. (We gaan hierbij uit van een theoretische woning met een verbruik van 8 tot 10 kW en een gelijktijdigheidsfactor (= in welke mate de verbruikers gelijktijdig verwarmen en dus gebruik maken van het warmtenet) van 50 tot 75%).

Vanaf wanneer zullen Dendermondenaren zich kunnen aansluiten op het warmtenet?

Een warmtenet is niet iets dat je in één, twee, drie aanlegt. Er gaat ook heel wat studiewerk aan vooraf. De bouw van de bio-energiecentrale en het uitrollen van het warmtenet zal sowieso meerdere jaren in beslag nemen. Een exacte timing is er nog niet.

Zal Oudegem ook kunnen aansluiten op het warmtenet?

Dit behoort tot de mogelijkheden en zal afhangen van het tracé van het warmtenet, waar mogelijke bronnen en afnemers gelegen zijn, en de warmtenet ontwikkelaar. Het warmteplan geeft een eerste aanwijzing van de wijken waar er warmtenetten zouden kunnen komen. Vooral wijken met een dichte bebouwing maken kans om aan te sluiten, en waar een warmtebron nabij ligt. Uit het warmteplan blijkt dat ook bij een scenario van ver doorgedreven renovatie er een groot potentieel is voor collectieve warmte in (een stuk van) Oudegem.

In een eerste haalbaarheidsstudie voor het warmtenet werden verschillende backbones voor een warmtenet tussen de VPK-site en een warmte-overdrachtsstation in het centrum van Dendermonde maar ook richting Oudegem onderzocht. Het buizensysteem (of ‘warmtenetbackbone’) is het centrale leidingtracé dat de warmte vanuit de warmtehub (de warmtebron) naar de toegangspoorten brengt, van waaruit de lokale warmtenetten vertrekken naar de warmte-afnemers.

Zijn er steunmaatregelen als ik als gezin of bedrijf aansluit op het warmtenet?

Wie een bestaande woning of gebouw wil aansluiten op een warmtenet, kan in aanmerking komen voor een (Vlaamse) premie.
Waar wordt de warmte voor een warmtenet vandaan gehaald?

Warmte voor een warmtenet kan uit verschillende bronnen komen. In het geval van Warm Dendermonde wordt ze in eerste instantie aangeleverd door de nieuw te bouwen bio-energiecentrale van VPK. Maar er zal ook naar andere duurzame energiebronnen worden gekeken om het warmtenet te voeden. Warmteleveranciers zijn wettelijk verplicht om warmte te leveren, en bij de aanleg van een warmtenet wordt daarom altijd gekeken of er voldoende lokale warmtebronnen beschikbaar zijn en in hoeverre die bronnen toekomstbestendig zijn. Daarnaast zorgen piek- en back-up voorzieningen voor een constante toevoer van warmte.

Bio-energiecentrale


Waarom is een nieuwe bio-energiecentrale nodig?

In haar fabriek maakt VPK papier en verpakkingen die voor 100% bestaan uit gerecycleerd materiaal. Een volledig circulair proces. Maar een fabriek laten draaien, daar is veel energie voor nodig. VPK is het bedrijf met de grootste vraag naar warmte op het grondgebied van de stad Dendermonde, en bestaat grotendeels uit een vraag naar stoom. Die stoom produceert VPK grotendeels zelf met onder meer een steenkoolcentrale op haar eigen terrein. Volgens wettelijke verplichtingen moet VPK steenkool vervangen door een meer duurzame bron. Daarom investeert VPK in een nieuwe, schonere bio-energiecentrale. Naast stoom en elektriciteit ontstaat er zo ook (rest)warmte die kan gebruikt worden om woonwijken, bedrijven en organisaties te verwarmen.


Wat voor energiecentrale zal het worden?

Als voorwaarde werd gesteld dat de nieuwe bio-energiecentrale ook de ‘reject’ uit het productieproces moet kunnen verwerken. Deze ‘reject’ is een kleine hoeveelheid afval en onbruikbare papiervezels uit het productieproces van VPK, die niet gerecycleerd kunnen worden. Die worden nu mee verbrand met de steenkool. Zowel om ecologische als economische redenen is het beter om deze reject ook in de toekomst on site te verbranden en om te zetten in energie. Een afvalverbrandingsinstallatie is de meest aangewezen referentie voor de verwerking van dergelijke afvalstromen. Vandaar de voorwaarde om de reject blijvend lokaal om te zetten in energie.

Uit onderzoek bleek dat een bio-energiecentrale die gebruik maakt van een mix aan brandstoffen de beste keuze is, in vergelijking met vergassing, waterstof, een rooster-oven of een warmtekrachtkoppeling op basis van aardgas. Die alternatieven zijn ofwel technisch te onzeker, onrealistisch of zijn aanzienlijk minder duurzaam. Alternatieve energiecentrale op basis van waterstof, elektriciteit of (groen) gas zijn op zich technisch haalbare pistes voor de productie van stoom, maar zijn niet in staat om ook de reject te verbranden. Daarnaast is elektrische stoom maken economische onhaalbaar en het elektriciteitsnet is hier niet op voorzien. Waterstof kan in de toekomst misschien een alternatief zijn, maar momenteel zijn de volumes voorhanden te klein voor grootschalige industriële toepassingen, de leidingen zijn nog niet beschikbaar, en voorlopig is dit ook economisch onhaalbaar. Op dit moment is aardgas in essentie het enige realistische alternatief, maar aardgas is ook een fossiele brandstof met bijhorende CO2 uitstoot.


Welke energiebron zal deze nieuwe energiecentrale gebruiken?

We spreken dus over een bio-energiecentrale, die energie opwerkt op basis van biomassa, aangevuld met reject en eventueel andere brandstoffen. Biomassa is een verzamelnaam voor plantaardig en dierlijk materiaal die we als grondstof of energiebron gebruiken. De centrale zal dus energie halen uit grondstoffen van organische oorsprong, bijvoorbeeld resthout en houtpellets.


Wat is een warmtehub?

Het geheel van installaties die zowel de nieuwe bio-energiecentrale omvat als het verdeelstation, dat nodig is om (rest)warmte te kunnen uitkoppelen naar het buizensysteem, en de bijhorende infrastructuur. Het duurzamer invullen van de stoomvraag van VPK wordt zo onlosmakelijk verbonden met het verduurzamen van de warmtevraag van de stad Dendermonde. Het buizensysteem (of ‘warmtenetbackbone’) is het centrale leidingtracé dat de warmte vanuit de warmtehub (de warmtebron) naar de toegangspoorten brengt, van waaruit de lokale warmtenetten vertrekken naar woningen, voorzieningen, bedrijven (de warmte-afnemers).


Hoeveel ruimte heeft de nieuwe bio-energiecentrale nodig?

Op basis van reeds bestaande bio-energiecentrales werd een inschatting gemaakt van de nodige oppervlakte. In totaal zal, afhankelijk van de vorm en ligging van de uiteindelijke locatie, een oppervlakte van 3 tot 3,5 ha noodzakelijk zijn om alle onderdelen van de warmtehub te huizen. De steenkoolketel neemt vandaag 0,35 ha in op de VPK-site, tien keer kleiner dan de 3,5 ha nodig voor de inplanting van de nieuwe bio-energiecentrale. Dat komt onder andere omdat biomassa meer plaats inneemt om dezelfde capaciteit energie op te kunnen wekken als steenkool.


Waar wordt deze nieuwe bio-energiecentrale gebouwd?

De nieuwe centrale kan niet gebouwd worden op de plek waar nu de steenkoolcentrale staat. Daar is te weinig plaats. Dit zou ook betekenen dat de huidige steenkoolcentrale moet afgebroken worden, terwijl er nog geen alternatief is, waardoor VPK voor langere tijd essentiële energie zou missen.

Waar die nieuwe centrale dan wel kan komen, is iets waar de Provincie en de stad zich over buigen, met grote zorg voor de leefbaarheid en mobiliteit. De Provincie is bevoegd voor ruimtelijke ordening op bovenlokaal niveau en maakt een Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) op voor de nieuwe bio-energiecentrale en het daaraan gekoppelde warmtenet.

Communicatie


Hoe kan ik op de hoogte blijven?

Via de website warm.dendermonde.be
Specifiek over het PRUP via www.oost-vlaanderen.be/prup-warmtehub-dendermonde


Hoe, waar en vanaf wanneer kan ik aangeven dat ik interesse heb om aan te sluiten op het warmtenet?

Wanneer er meer duidelijkheid is over de locatie (het traject) van het warmtenet, zullen de partners hierover communiceren. De meest actuele info vind je steeds via warm.dendermonde.be


Hoe worden de bedrijven en dienstverleners (bv. ziekenhuis) betrokken?

Bedrijven en dienstverleners kunnen zowel warmtebronnen als warmteafnemers zijn van het warmtenet. Zij worden betrokken bij de opmaak van het warmteplan en bij het ontwikkelen van het warmtenet. Naast woonwijken zijn enkele grote afnemers essentieel om het warmtenet te doen slagen.

Geïnteresseerde bedrijven, organisaties, dienstverleners, … kunnen steeds contact opnemen met het projectteam om hier verder rond samen te zitten via warm.dendermonde@dendermonde.be.

Meer info?

Dienst ruimtelijke ordening en stadsontwikkeling
Tel.
052 25 11 35
E-mail

Vertel het verder