De uitdagingen voor lokale besturen worden steeds complexer en technischer, terwijl de verwachtingen blijven groeien. Schaalvergroting biedt een oplossing, zoals al zichtbaar is in sectoren als welzijn en veiligheid. De Vlaamse overheid ondersteunt fusies financieel, omdat ze ervan overtuigd is dat grotere besturen de lokale bestuurskracht versterken. Fusies hebben voordelen zoals minder kwetsbare diensten en een kwalitatievere dienstverlening.
Stad Dendermonde ziet gemeentelijke fusies niet als een doel op zich, maar als het resultaat van grondige analyses die de gezamenlijke bestuurskracht versterken. In de regio zijn gesprekken gevoerd om mogelijke fusietrajecten te verkennen. Het is essentieel dat alle betrokkenen de positieve doelen begrijpen die ze kunnen bereiken. Een gedeelde visie en breed draagvlak zijn cruciaal voor het slagen van een fusie.
Aan het begin van deze legislatuur was er in Vlaanderen weinig draagvlak onder burgers voor gemeentelijke fusies. Het was zelfs bijna een taboe om openlijk samenwerkingsverbanden tussen steden en gemeenten te onderzoeken. Dit taboe heeft plaatsgemaakt voor een maatschappelijk debat. Fusies zijn nu een gespreksonderwerp dat openlijk kan worden besproken. Dit is mede te danken aan de grotere betrokkenheid van burgers in de fusietrajecten tussen 2019 en 2024, die aanzienlijk hoger was dan in de vorige legislatuur.
Transparantie en inspraak van burgers zijn cruciaal. Het is belangrijk dat steden open zijn over hun initiatieven en dat burgers een stem hebben in het fusiebeleid, zoals bv. bij het kiezen van de nieuwe gemeentenaam.
Case
Traject Wichelen: burgerparticipatie
Een inspirerend voorbeeld van burgerparticipatie binnen een fusietraject is de spiegelgemeenteraad van Wichelen. Uit 24 gelote inwoners werd een groep gevormd die diepgaand werd geïnformeerd over fusies. Tijdens 2 uitgebreide debatmomenten kregen zij inzicht in de voor- en nadelen van een mogelijke fusie, toegelicht door experts. Daarna kregen de buurgemeenten de kans om zich voor te stellen, waarna de deelnemers intensief beraadslaagden en hun advies formuleerden voor de gemeenteraad. Hun advies was duidelijk: Wichelen moet gaan voor een fusie, liefst met 3 gemeenten. Ze baseerden hun aanbeveling op factoren zoals afstand, bereikbaarheid, bestaande intergemeentelijke samenwerkingen en het totale aantal inwoners van de fusie.
Traject Buggenhout: lessons learned
In het memorandum van 2018 formuleerden we de uitdaging: “Durven we buiten de grenzen te denken?” In 2021 nam Dendermonde het initiatief om gesprekken aan te gaan met buurgemeente Buggenhout over een mogelijke fusie. Onze argumentatie zoals grootte, bestuurskracht en rol was helder en goed onderbouwd. Objectief gezien zou dit voor zowel Buggenhout als Dendermonde een win-winsituatie met een grote financiële impact zijn geweest.
Maar een fusie gaat over zoveel meer. Het gaat ook om emotie, identiteit, het uitwerken van een visie waar iedereen zich in kan vinden … Dit kan niet enkel achter de coulissen worden geregeld.
Een open dialoog en transparantie zijn cruciaal. Door een duidelijke rolverdeling en mandaat te bieden aan zowel de politiek als de burgers, kan een fusietraject succesvol worden gemaakt.
